بازسازی، زنده سازی زندگی است ۵۰ درصد از جمعیت سرپل ذهاب مستاجر بودند
به گزارش شاپ، یک مسئول اظهار داشت: بازسازی بعد از زلزله تنها ساخت خانه و بنا نیست، بلکه زنده سازی زندگی مردم است، در زلزله سرپل ذهاب با شهری مواجه بودیم که ۵۰ درصد جمعیت آن مستأجر بودند و شرایطی ویژه داشت.
به گزارش شاپ به نقل از مهر، مجید جودی، معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، امروز (چهارشنبه، ۲۱ آبان) در صدوسی ونهمین نشست از سلسله نشست های تخصصی بمناسبت هشتمین سالگرد زلزله سال ۱۳۹۶ سرپل ذهاب، با اشاره به تجارب بنیاد مسکن در بازسازی بعد از سوانح طبیعی، اظهار داشت: بعد از زلزله گیلان - زنجان در سال ۱۳۶۹، زمانی که تدوین برنامه بازسازی را شروع کردیم، معتقد بودیم بازسازی تنها یک کار عمرانی و فنی نیست، بلکه فرآیندی چندوجهی است که ابعاد اجتماعی و روانی آن در خیلی از موارد از جنبه های عمرانی پررنگ تر است.
وی اضافه کرد: در بنیاد مسکن، بازسازی را نه فقط ساخت باردیگر خانه ها و روستاها، بلکه زنده سازی زندگی مردم می دانستیم. بر همین اساس، زمانی که درباره ی شاکله برنامه بازسازی فکر می کردیم، و محوریت بازسازی را بر مشارکت مردم گذاشتیم.
جودی بیان نمود: سیاست ما این بود که مردم خودشان در پروسه تصمیم گیری و تصمیم سازی مشارکت فعال داشته باشند. در تدوین برنامه بازسازی، مبانی و اهداف را به شکلی تنظیم کردیم که نقش مردم در آن پررنگ باشد. اگر به سیاستهای بازسازی آن زمان نگاهی بیندازید، مشاهده می کنید که یکی از تأکیدات جدی ما این بود که مجریان بازسازی نگرش انفعالی نسبت به نهادهای عمومی و محلی نداشته باشند و مردم و نهادهای محلی را از تصمیم سازی ها کنار نگذارند.
اعتمادسازی در بازسازی، کلید ثبات اجتماعی در مناطق زلزله زده
وی با تکیه بر اهمیت نقش مردم در پروسه بازسازی اظهار داشت: هدف ما این بود که تصمیم گیری ها در یک تعامل واقعی با مردم صورت گیرد، نه اینکه مجریان تصور کنند همه چیز را می دانند و مردم باید فقط تابع باشند. به همین خاطر، بحث مشارکت و ایفای نقش مردم در برنامه ها بطورکامل مشهود بود.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اضافه کرد: هرچند میزان موفقیت در اجرای این سیاستها در بازسازی های مختلف متفاوت بود، اما در مجموع، بحث سرمایه اجتماعی و جلب اعتماد مردم برای ما اهمیت زیادی داشت. در زمان بازسازی مناطق زلزله زده رودبار - منجیل، که عمدتا روستایی بودند، با وجود آنکه شوراهای اسلامی هنوز شکل نگرفته بود، طرحی تحت عنوان «کمیته های عمران» ارایه داد.
تجربه نشان داد که بدون سرمایه اجتماعی، هیچ بازسازی موفقی شکل نمی گیرد
وی تصریح کرد: در این طرح، در هر روستا با رأی مستقیم مردم، دو یا سه نفر از افراد مورد اعتماد انتخاب می شدند تا به عنوان رابط میان مدیریت بازسازی و جامعه عمل کنند. این کمیته ها وظیفه داشتند دیدگاه های مردم را منتقل کرده و تصمیمات و برنامه های بازسازی را در میان جامعه ترویج دهند.
جودی اشاره کرد: برعکس برخی تصورات، اعضاء این کمیته ها از میان افراد بطورکامل مورد اعتماد مردم انتخاب می شدند و به این علت توانستند نقش مؤثری در پروسه بازسازی ایفا کنند. این سازوکار در تصمیم گیری های مربوط به نقشه ریزی و مکان یابی روستاها نیز خیلی مؤثر بود و اهمیت بالای ی در پیشبرد هماهنگی میان مردم و مدیران بازسازی داشت.
وی اظهار داشت: در بازسازی های بعدی نیز تلاش شد تا به اشکال مختلف این ارتباط با مردم حفظ و تقویت شود. یکی از مباحث مهمی که همیشه بر آن تاکید داشتیم، رضایت عمومی یا نسبی مردم از پروسه بازسازی بود که در اکثر سوانح مشاهده شد.
جودی اضافه کرد: خوشبختانه هنوز هم بعضی از افراد و کارشناسانی که در تدوین برنامه بازسازی بعد از زلزله منجیل - رودبار نقش داشتند، در این زمینه فعال اند. هرچند نسل آنها رو به انتها است، اما همان باور به مشارکت و اعتمادسازی بازهم در سیاستهای بازسازی بنیاد مسکن وجود دارد.
وی اشاره کرد: بارها از من پرسیده اند چه طور توانستید در مناطق لطمه دیده از زلزله، این میزان رضایت نسبی را در بین مردم ایجاد کنید. در حالیکه بازسازی می تواند بستری برای تنش های اجتماعی و حتی امنیتی باشد، اما در زلزله های بزرگی مانند گیلان - زنجان و سرپل ذهاب یا در سیل های گسترده، هیچگاه شاهد تنش های اجتماعی خطرناک یا تهدیدات امنیتی نبودیم.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن افزود: یکی از دلیلهای اصلی این آرامش اجتماعی، همان اعتمادسازی و مشارکت واقعی مردم در پروسه بازسازی است. وقتی مردم احساس کنند نقش و صدای آنها شنیده می شود، خودشان بزرگ ترین عامل ثبات، همکاری و امید در راه بازسازی خواهند بود.
وی با اشاره به تجربه زلزله سرپل ذهاب اظهار داشت: این منطقه از جهات مختلف خاصیت های خاص خودرا داشت. سرپل ذهاب در ناحیه ای مرزی قرار گرفته و پیشتر تجربه جنگ هشت ساله را از سر گذرانده بود. بخش زیادی از مناطق زلزله زده، در دوران جنگ تحمیلی تحت اشغال نیروهای عراقی بودند و بعد از آزادسازی، مردم آنجا تجربه ای دشوار و طولانی از بحران های اجتماعی و اقتصادی داشتند.
جودی اضافه کرد: از طرف دیگر، در این منطقه ترکیب جمعیتی متنوعی وجود داشت. افزون بر این، قبل از وقوع زلزله، سرپل ذهاب به عنوان یکی از نقاط دارای ظرفیت اقتصادی در غرب کشور مطرح بود. حتی بعضی از برنامه ها درحال ایجاد بود تا این شهر به عنوان «بانه دوم» شناخته شود و به مرکز مبادلات مرزی و اقتصادی تبدیل گردد.
وی تصریح کرد: همین امید به رونق اقتصادی باعث شده بود که خیلی از مردم از مناطق اطراف به سرپل ذهاب مهاجرت کنند و حدود ۵۰ درصد جمعیت شهر را مستأجران تشکیل دهند. اما با ظهور داعش در عراق و ناامن شدن مرزها، این روند متوقف گردید و خیلی از ساکنان جدید، که برای فعالیتهای اقتصادی آمده بودند، در همان منطقه باقی ماندند و بازنگشتند. به همین دلیل، در زمان وقوع زلزله، شهر با ترکیبی ناهمگون از بومیان، مهاجران و مستأجران مواجه بود که شرایط اجتماعی خاصی را رقم زده بود.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن اضافه کرد: در چنین فضایی، متاسفانه در ساعات و روزهای ابتدایی بعد از زلزله، شاهد ناکارآمدی شدید در امداد و نجات و توزیع کمک ها بودیم. من شخصاً روز نخست زلزله، بامداد زود در سرپل ذهاب حضور داشتم و دیدم که نحوه امدادرسانی و توزیع اقلام امدادی در وضعیت خیلی نابسامانی قرار داشت.
وی بیان نمود: مردم بدنبال کامیون ها می دویدند تا چادر، پتو یا سایر اقلام را که از پشت خودرو ها پرتاب می شد، جمع آوری کنند. این وضعیت در حد یک فاجعه بود و سبب شد اعتماد عمومی مردم نسبت به مدیریت بحران و نهادهای امدادی به شدت لطمه ببیند. در چنین شرایطی، برای ما که وظیفه بازسازی را بر عهده داشتیم، جلب مجدد اعتماد مردم امری خیلی دشوار اما حیاتی بود.
جودی افزود: در کنار همه این مشکلات، باید به زمینه های سیاسی و رسانه ای آن زمان نیز توجه داشت. در همان مقطع، رقابتهای سیاسی در کشور در آستانه انتخابات شدت گرفته بود و برخی جریان ها از وضعیت نابسامان منطقه برای انتقاد از دولت مستقر استفاده می کردند.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن اظهار داشت: یادم هست در رسانه ملی، هر شب برنامه هایی درباره ی وضعیت منطقه پخش می کرد. حتی یکی از مجریان ورزشی کشور، به منطقه آمده بود و در بین مردم درباره ی وضعیت کانکس ها صحبت می کرد. برنامه هایی با محور این که چرا دولت نمی تواند کانکس توزیع کند و چرا امکانات به مردم نمی رسد، جو روانی سنگینی در کشور بوجود آورده بود.
وی تاکید کرد: تمام این شرایط، از فضای رسانه ای و رقابتهای سیاسی گرفته تا ناامنی های مرزی و بحران اعتماد عمومی سبب شده بود تا بازسازی در سرپل ذهاب نه فقط یک پروژه عمرانی، بلکه یک مأموریت پیچیده اجتماعی و مدیریتی تلقی شود. در چنین بستری، ایجاد اعتماد و مشارکت مردم بزرگ ترین موفقیت و مهم ترین هدف ما بود.
۵۰ درصد از جمعیت مردم سرپل ذهاب مستأجران بودند
جودی تصریح کرد: در جریان بازسازی، یکی از مهم ترین مشکلات ما مربوط به خانوارهایی بود که مالکیت مسکن نداشتند. در حالی که خانه خیلی از مردم تخریب شده بود و باید به آنان رسیدگی می شد، نیمی درصد از جمعیت شهر سرپل ذهاب مستأجر بودند و در اصل امکان ارایه واحد مسکونی به آنان وجود نداشت، چونکه فاقد زمین و ملک شخصی بودند.
وی اظهار داشت: حاکمیت و سازمانهای دولتی وظیفه داشتند به لطمه دیدگان واقعی زلزله رسیدگی کنند، اما درباره ی مستأجران وضعیت متفاوتی وجود داشت. نمی توانستیم همان سیاست هایی را که برای مالکان درنظر گرفته شده بود برای مستأجران نیز اجرا نماییم، چونکه این گروه فاقد بستر مالکیت و زمین برای ساخت وساز بودند و در عمل راهکاری قانونی و اجرائی برای تامین مسکنشان وجود نداشت.
این مقام مسئول افزود: در چنین وضعیتی، ما کوشش کردیم از ظرفیت افراد و گروه هایی که در بین مردم اعتبار اجتماعی داشتند، استفاده نمائیم تا از راه آنان، اعتماد عمومی را جلب کرده و مسیر مشارکت مردم در بازسازی هموار شود.
همکاری بنیاد مسکن و دانشگاه تهران، الگوی موفق بازسازی اجتماعی بعد از بحران شد
وی اظهار داشت: در گام اول، بنیاد مسکن با دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران قراردادی منعقد کرد تا تیم هایی از متخصصان و نیروهای ترویجی به منطقه اعزام شوند. مأموریت این گروه ها آموزش و تبیین شیوه های بازسازی برای مردم، آشنایی آنان با نقش خود در پروسه بازسازی و تشویق به مشارکت فعال در تصمیم گیری ها بود.
معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن اضافه کرد: این گروههای دانشگاهی با حاضر شدن در میان مردم و ارتباط مستقیم با خانواده های لطمه دیده، فرهنگ مشارکت را در بین ساکنان منطقه تقویت کردند. آنان بازسازی را از یک طرح فقط مهندسی و عمرانی به یک حرکت اجتماعی و مردمی تبدیل کردند که در آن خود مردم نقش اصلی را در بازسازی زندگی و محیط خود بر عهده دارند.
جودی در آخر اشاره کرد: تجربه همکاری بنیاد مسکن با دانشگاه تهران نشان داد که سودجستن از دانش اجتماعی و رویکرد مردم محور می تواند یکی از مؤثرترین ابزارها در بازسازی بعد از بحران باشد. این تعامل، الگویی موفق از هم افزایی میان نهادهای اجرائی و علمی برای بازسازی جامعه بعد از حادثه را به نمایش گذاشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم در مورد این مطلب نظر دهید