ترکیه حاضر به چاپ اسکناس درشت تر نشد
شاپ: بانک مرکزی ترکیه با وجود تورم بالا که ارزش اسکناس های موجود را کاهش داده است، هیچ برنامه ای برای انتشار اسکناس های جدید لیر ترکیه با ارزش بالاتر، ندارد و چنین اقدامی در دست بررسی نیست.
بانک مرکزی ترکیه در پاسخ کتبی رسمی به پایگاه خبری «ترکیه تودی» اعلام نمود انتشار هرگونه اسکناس جدید بر مبنای تحلیل های اقتصاد کلان و مالی و همینطور ارزیابی های فنی تعیین می شود. همینطور اضافه کرد: تغییرات در ترکیب اسکناس های در گردش و تحولات در ابزارها و روش های پرداخت غیرنقدی در ترکیه در این چارچوب به دقت رصد می شود و هم اکنون، بانک مرکزی هیچ کار مداومی برای انتشار اسکناس جدید ندارد.
در حال حاضر در ترکیه، ۶ نوع اسکناس لیر ترکیه شامل اسکناس های پنج، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ لیر و همینطور اسکناس ۲۰۰ لیر (۴.۷۸ دلار) در گردش است، اما رشد تورم و کاهش ارزش پول، سبب شده است مردم به استفاده از کارتها روی بیاورند.
کاهش ارزش بزرگ ترین اسکناس ترکیه و افزایش استفاده از کارت
عدم تمایل بانک مرکزی ترکیه به چاپ اسکناس های جدید لیر، در بحبوحه افت شدید ارزش این ارز در سالهای اخیر، بخصوص از نوامبر ۲۰۱۹ که تورم دو رقمی شد و تا سپتامبر ۲۰۲۵ بدون وقفه ادامه داشت، صورت می گیرد. تا سپتامبر سال ۲۰۲۵، تورم ۸۷ درصد از ارزش لیر ترکیه را کاهش داده است، در صورتیکه قیمت مصرف کننده از نوامبر ۲۰۱۹ تاکنون، ۶۷۰.۱ درصد بالا رفته است.
این اساسا به این مفهوم است که حال حداقل ۱۵۴۰ لیر برای خرید همان سبد کالایی که در آن زمان ۲۰۰ لیر قیمت داشت، نیاز است، یا این که حال برای پوشش همان هزینه ها، به بالای هفت اسکناس ۲۰۰ لیری نیاز است.
طبق اعلام کنفدراسیون اتحادیه های کارگری ترکیه، مبلغ مورد نیاز برای پوشش نیازهای غذایی اساسی ماهانه در سپتامبر، به ۲۷۰۹۰ لیر افزوده شد که معادل بیشتر از ۱۳۵ اسکناس ۲۰۰ لیر، در مقایسه با تنها ۱۰ اسکناس در نوامبر ۲۰۱۹ است.
این وضعیت، انجام تراکنش های روزانه از راه پول نقد را به میزان رو به ازدیادی دشوار کرده و این وضعیت، در افزایش استفاده از کارت های اعتباری و نقدی در بین شهروندان منعکس شده است. طبق اعلام مرکز کارت های بین بانکی ترکیه، تعداد کل پرداخت های انجام شده با کارت های نقدی و اعتباری در سپتامبر مبنی بر سالانه، به ۱۸.۵ میلیارد رسید که نسبت به ۵.۹۱ میلیارد ثبت شده در نوامبر ۲۰۱۹، رشد ۲۱۳ درصدی داشت. ارزش کل تراکنش ها نیز با ۲۰۷۶ درصد افزایش، از ۹۲۸.۲۴ میلیارد لیر (۱۶۱.۷ میلیارد دلار) به ۲۰.۲ تریلیون لیر (۴۹۵.۰ میلیارد دلار) رسید.
بیش از نیمی از اسکناس های در گردش، اسکناس های ۲۰۰ لیر هستند
تاثیر کاهش ارزش لیر و نیاز بیش از پیش به اسکناس های با ارزش بالاتر، در ترکیب پول رایج ترکیه نیز منعکس شده است. اسکناس های ۲۰۰ لیر که در نوامبر ۲۰۱۹، فقط ۱۰.۹ درصد از کل اسکناس های لیر در گردش را تشکیل می دادند، تا سپتامبر ۲۰۲۵، سهمشان به ۵۸.۷ درصد افزوده شد و به ارزشمندترین و پرکاربردترین اسکناس تبدیل شدند.
طبق داده های بانک مرکزی ترکیه، تا سپتامبر ۲۰۲۵، در مجموع ۶.۲۹ میلیارد اسکناس لیر ترکیه در گردش بود که ۳.۶۹ میلیارد قطعه از آن، اسکناس های ۲۰۰ لیری هستند.
از نوامبر ۲۰۱۹، تعداد کل اسکناس های در گردش ۱۹۵.۵ درصد بالا رفته که عموما به سبب افزایش اسکناس های ۲۰۰ لیری است که حجم آنها ۱۴۹۰ درصد بالا رفته است، در صورتیکه سایر اسکناس ها حدودا بدون تغییر باقیمانده اند.
اسکناس ۱۰۰ لیری با ۸۹۱.۰۸ میلیون قطعه در گردش، دومین اسکناس پر گردش، بعد از اسکناس ۲۰۰ لیری است که فقط ۱۲ درصد افزایش در زمان مشابه را نشان داده است.
در میان اسکناس های کم ارزش تر، اسکناس های ۱۰ لیری و پنج لیری، بیشترین سهم را دارند که به ترتیب ۶۰۳.۴۶ میلیون و ۵۴۶.۶۹ میلیون قطعه هستند و افزایش ۱۵۱.۸ درصدی و ۱۰۴.۹ درصدی را نشان می دهند و ۹.۵ درصد و ۸.۶ درصد از کل اسکناس های در گردش را می سازند.
در مقابل، اسکناس ۵۰ لیره ای، تنها اسکناس میان رده ای است که حجم گردش آن ۲۵.۴ درصد کم شده و به ۲۶۵.۷۲ میلیون قطعه رسیده و الان تنها ۴.۲ درصد از کل گردش مالی را تشکیل می دهد.
مقاومت بانک مرکزی ترکیه در مقابل چاپ اسکناس درشت تر
ترکیه از سال ۲۰۰۵ که اصلاحات ارزی بزرگ حذف شش صفر را انجام داد و یک میلیون لیر را به یک لیر تبدیل کرد و لیر ترکیه را از وضعیت خود به عنوان یکی از کم ارزش ترین ارزهای جهان ارتقا داد، همان واحد پولی را حفظ نموده است.
این اصلاحات که برای برگرداندن اعتماد به پول ملی و تسهیل معاملات مالی طراحی شده بود، همینطور ساختار اسکناس را ساده کرد و انواع اسکناس ها را از ۱۵ اسکناس، به پنج اسکناس کم کرد و گذار ترکیه به یک چارچوب پولی پایدارتر تحت عنوان «لیر جدید ترکیه» را تقویت کرد.
در سال ۲۰۰۹، با تصمیم هیأت دولت، کلمه «جدید» از اسکناس های لیر ترکیه حذف و طرح های جدیدی عرضه شد، در صورتیکه سکه یک لیری، جایگزین اسکناس یک لیری شد و یک اسکناس ۲۰۰ لیر جدید به جای آن افزوده شد. از آن زمان، ترکیب اسکناس ها بدون تغییر باقیمانده است.
بحث ها بر سر نیاز به اسکناس های با ارزش بالاتر در سالهای اخیر باتوجه به این شرایط تشدید شده است و بسیاری براین باورند که افزایش شدید قیمت ها، قدرت خرید اسکناس های موجود را بشدت کاهش داده و معاملات نقدی روزمره را برای مصرف کنندگان و سیستم مالی دشوار و به صورت رو به ازدیادی غیرعملی کرده است.
در سال ۲۰۲۱، بخصوص بعد از آنکه نرخ تورم در اکتبر به رکورد ۸۵.۵ درصد رسید، خیلی از اقتصاددانان پیش بینی کردند که بانک مرکزی ترکیه، اسکناس های جدیدی با ارزش ۵۰۰ و ۱۰۰۰ لیر منتشر خواهد نمود. با این وجود، ساهاپ کاوچی اوغلو، رییس وقت بانک مرکزی، گمانه زنی ها بر اساس آماده سازی برای انتشار اسکناس های جدید را رد کرد.
حافظ ارکان، رییس بانک مرکزی در سال ۲۰۲۳، همین دیدگاه را تکرار و استدلال کرد که تحولات بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۱ با پیش بینی ها سازگار بوده و صحت ساختار ارزش فعلی را تائید می کند.
پس از ارکان، فاتح کاراهان، رییس فعلی بانک مرکزی ترکیه، نیز چنین گمانه زنی هایی را در سال ۲۰۲۴ رد کرد و ضمن اشاره به توسعه سیستم های پرداخت دیجیتال و کارتی اظهار داشت: هیچ آماده سازی برای اسکناس های جدید درحال انجام نیست.
چرا ترکیه هنوز از اسکناس های یکسان استفاده می کند؟
در سالهای اخیر، وزارت خزانه داری و دارایی ترکیه، مبارزه مقابل تراکنش های نقدی ثبت نشده را از راه نظارت مالی شدیدتر و گسترش زیرساخت های پرداخت دیجیتال شدت بخشیده است.
ترویج پرداخت های کارتی و الکترونیکی که حال برای بیشتر تراکنش های خرده فروشی استفاده می شود، به عنوان ابزاری کلیدی برای افزایش شفافیت و رعایت مالیات درنظر گرفته می شود.
طبق گزارش ۲۰۲۵ شرکت «ارنست و یانگ»، اقتصاد سایه ترکیه که به عنوان اقتصاد ثبت نشده نیز شناخته می شود، ۱۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور معادل حدود ۱۷۹ میلیارد دلار را تشکیل می دهد، در صورتیکه زیان های مالی دولت بین ۳۳ تا ۴۴ میلیارد دلار تخمین زده می شود.
ظاهرا سیاست گذاران براین باورند که انتشار اسکناس های درشت تر می تواند با تشویق کارهای مبتنی بر پول نقد و تضعیف نظارت، این تلاش ها را تضعیف کند.
بر اساس گزارش ترکیه تودی، به قول اوگور گورسس، اقتصاددان سابق بانک مرکزی ترکیه، اسکناس های با ارزش بالاتر همینطور به عنوان عاملی تلقی می شوند که می تواند به برداشت عمومی از تورم مداوم دامن بزند و اعتماد به ارزش پول را تضعیف کند.
به اجمال، افزود: تغییرات در ترکیب اسکناس های در گردش و تحولات در ابزارها و روش های پرداخت غیرنقدی در ترکیه در این چارچوب به دقت رصد می شود و الان، بانک مرکزی هیچ کار مداومی برای انتشار اسکناس جدید ندارد.
در حال حاضر در ترکیه، ۶ نوع اسکناس لیر ترکیه شامل اسکناس های پنج، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ لیر و همچنین اسکناس ۲۰۰ لیر (۴.۷۸ دلار) در گردش است، اما رشد تورم و کاهش ارزش پول، سبب گشته است مردم به استفاده از کارت ها روی بیاورند.
عدم تمایل بانک مرکزی ترکیه به چاپ اسکناس های جدید لیر، در بحبوحه افت شدید ارزش این ارز در سالیان اخیر، به خصوص از نوامبر ۲۰۱۹ که تورم دو رقمی شد و تا سپتامبر ۲۰۲۵ بدون وقفه ادامه داشت، صورت می گیرد. تا سپتامبر سال ۲۰۲۵، تورم ۸۷ درصد از ارزش لیر ترکیه را کاهش داده است، در صورتی که قیمت مصرف کننده از نوامبر ۲۰۱۹ تاکنون، ۶۷۰.۱ درصد بالا رفته است.
این اساسا به این مفهوم است که حال حداقل ۱۵۴۰ لیر برای خرید همان سبد کالایی که در آن زمان ۲۰۰ لیر قیمت داشت، نیاز است، یا اینکه حال برای پوشش همان هزینه ها، به بالای هفت اسکناس ۲۰۰ لیری نیاز است.
طبق اعلام کنفدراسیون اتحادیه های کارگری ترکیه، مبلغ مورد نیاز برای پوشش نیازهای غذایی اساسی ماهانه در سپتامبر، به ۲۷۰۹۰ لیر اضافه گردید که معادل بیشتر از ۱۳۵ اسکناس ۲۰۰ لیر، در مقایسه با تنها ۱۰ اسکناس در نوامبر ۲۰۱۹ است.
این وضعیت، انجام تراکنش های روزانه از راه پول نقد را به میزان رو به ازدیادی دشوار کرده و این وضعیت، در افزایش استفاده از کارت های اعتباری و نقدی در میان شهروندان منعکس شده است. اسکناس های ۲۰۰ لیر که در نوامبر ۲۰۱۹، فقط ۱۰.۹ درصد از کل اسکناس های لیر در گردش را تشکیل می دادند، تا سپتامبر ۲۰۲۵، سهمشان به ۵۸.۷ درصد اضافه گردید و به ارزشمندترین و پرکاربردترین اسکناس تبدیل شدند.
طبق داده های بانک مرکزی ترکیه، تا سپتامبر ۲۰۲۵، در مجموع ۶.۲۹ میلیارد اسکناس لیر ترکیه در گردش بود که ۳.۶۹ میلیارد قطعه از آن، اسکناس های ۲۰۰ لیری هستند.
از نوامبر ۲۰۱۹، تعداد کل اسکناس های در گردش ۱۹۵.۵ درصد بالا رفته که عموما به جهت افزایش اسکناس های ۲۰۰ لیری است که حجم آنها ۱۴۹۰ درصد بالا رفته است، در صورتی که سایر اسکناس ها حدودا بدون تغییر باقی مانده اند.
اسکناس ۱۰۰ لیری با ۸۹۱.۰۸ میلیون قطعه در گردش، دومین اسکناس پر گردش، پس از اسکناس ۲۰۰ لیری است که فقط ۱۲ درصد افزایش در زمان مشابه را نشان داده است.
در میان اسکناس های کم ارزش تر، اسکناس های ۱۰ لیری و پنج لیری، بیشترین سهم را دارند که به ترتیب ۶۰۳.۴۶ میلیون و ۵۴۶.۶۹ میلیون قطعه هستند و افزایش ۱۵۱.۸ درصدی و ۱۰۴.۹ درصدی را نشان می دهند و ۹.۵ درصد و ۸.۶ درصد از کل اسکناس های در گردش را می سازند.
در مقابل، اسکناس ۵۰ لیره ای، تنها اسکناس میان رده ای است که حجم گردش آن ۲۵.۴ درصد کم شده و به ۲۶۵.۷۲ میلیون قطعه رسیده و الان تنها ۴.۲ درصد از کل گردش مالی را تشکیل می دهد.
ترکیه از سال ۲۰۰۵ که اصلاحات ارزی بزرگ حذف شش صفر را انجام داد و یک میلیون لیر را به یک لیر تبدیل کرد و لیر ترکیه را از وضعیت خود بعنوان یکی از کم ارزش ترین ارزهای جهان ارتقا داد، همان واحد پولی را حفظ نموده است.
این اصلاحات که برای برگرداندن اعتماد به پول ملی و تسهیل معاملات مالی طراحی شده بود، همچنین ساختار اسکناس را ساده کرد و انواع اسکناس ها را از ۱۵ اسکناس، به پنج اسکناس کاهش داد و گذار ترکیه به یک چارچوب پولی پایدارتر تحت عنوان لیر جدید ترکیه را تقویت کرد.
در سال ۲۰۰۹، با تصمیم هیات دولت، کلمه جدید از اسکناس های لیر ترکیه حذف و طرح های جدیدی ارائه شد، در صورتی که سکه یک لیری، جایگزین اسکناس یک لیری شد و یک اسکناس ۲۰۰ لیر جدید به جای آن اضافه گردید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم در مورد این مطلب نظر دهید